Meteor Yağmurlarının İsimleri Nereden Gelir ?
Günümüzde, şehirlerden yayılan ışık kirliliği nedeniyle geceleleri gökyüzünü tüm detayları ile seyredebilme şansımız yok. Ancak eğer ışık kirliliğinin azaldığı bölgelere gitme fırsatınız oldu ise, gece gökyüzünün ne kadar harika ışıltılarla bezendiğine şahitlik etmişsinizdir. Böyle bir ortamda milyarlarca yıldızın süslediği gökyüzünde “yıldız kayması” olarak adlandırılan olayı görmeniz de işten bile değildir.
Yıldız kayması denilen olay, kesinlikle gökyüzündeki herhangi bir yıldızın başına bir şey gelmesi değil. Uzayda seyahat ederken süratle Dünya’nın atmosferine giren meteorlar, atmosferde sürtünmeye uğrayarak yeryüzünden görülebilecek şekilde yanar. Meteorun tamamen yanıp ortadan kaybolana dek yanarak gökyüzünde süzülmesi de “yıldız kayması” olarak adlandırılır. (Dünya atmosferinde yanan meteorların büyük çoğunluğu tamamen tükenir ancak bunlardan bazıları, yeryüzüne ulaşmayı başarabilir. Yeryüzüne ulaşabilenlere; “meteorit” adı verilir.)
Her yıl belli dönemlerde o veya bu şekilde “meteor yağmuru” haberlerine denk geliyoruz. İşte bu meteor yağmuru, esasında yukarıda anlattığımız yıldız kayması olarak bilinen olayın çoğul halinden, yani aynı anda yüzlerce meteorun atmosferde yanarak ilerlemesinden başka bir şey değil.
Eğer dikkat ettiyseniz, belli dönemlerde meteor yağmurları için farklı isimler kullanılmaktadır. Örneğin bazen Perseid Meteor Yağmuru, bazen Orionid Meteor Yağmuru gibi farklı adlandırmalar yapılır. Bu isimler, meteor yağmurunun gökyüzünde görüldüğü noktaya en yakın takımyıldızın veya en parlak yıldızın adından gelmektedir. İsimlendirmeleri kısaca böyle olmakla beraber, bunun detayını da anlatmak istiyoruz.
Fakat meteor yağmurlarının isimlendirilme detayına geçmeden önce, kısaca “radyan noktası” kavramına değinmemizde fayda var. Zira birazdan bu terimi kullanmamız gerekecek.
Meteor yağmurunu oluşturan küçük meteorlar, yeryüzüne paralel şekilde ve birbirleriyle aynı hızda hareket ederler. Bu nedenle, yerden bakan bir göz, perspektif algısının etkisiyle meteorları tek bir noktadan çıkış yaparak etrafa saçılıyormuş gibi görür. İşte meteorların çıkış yapıyormuş gibi göründüğü o nokta, radyan noktasıdır. Burada yaşanan perspektif kaynaklı olay, ufuk çizgisinde birleşen tren raylarındaki yanılsamaya benzemektedir. Tren raylarının ortasındayken ileri doğru baktığınızda, bir noktada bütün rayların birleştiğini görürsünüz. Meteor yağmurlarındaki tüm akışın tek bir radyan noktasından geliyormuş gibi görünmesi de tam olarak buna benzer.
Meteor yağmurları da, yağmurun radyan noktasının gökyüzünde en yakın olduğu takımyıldız veya en parlak yıldıza göre adlandırılırlar. İsimlendirme için baz alınan kavrama, Yunanca kökenli “eidos” sahiplik ekinden gelen “id” veya “ids” eklenmesi suretiyle isimlendirme yapılır. Örneğin, Delta Aquarii Takımyıldızı‘na yakın yerde oluşan meteor yağmuru “Delta Aquarid” veya “Aquarid” meteor yağmuru olarak adlandırılır.
En çok bilinen bazı meteor yağmurlarının isimleri ve radyan noktalarının yakın olduğu takımyıldızları şöyledir;
Orionid Meteor Yağmuru; Orion Takımyıldızı (Avcı Takımyıldızı).
Perseid Meteor Yağmuru; Perseus Takımyıldızı (Kahraman Takımyıldızı).
Leonid Meteor Yağmuru; Leo Takımyıldızı (Aslan Takımyıldızı).
Geminid Meteor Yağmuru; Gemini Takımyıldızı (İkizler Takımyıldızı).
Quadrantid Meteor Yağmuru; Quadrans Muralis Takımyıldızı (Eski bir takımyıldız, 1922’de kaldırıldı.)
İsimlerini paylaştığımız bu meteor yağmurlarını daha detaylı açıkladığımız başka bir yazımız da yakında sizlerle olacak 🙂
Kaynak : Wikipedia, SunnySports, AMSMeteors.
