Dünya’nın En Yüksek Dağı Everest Midir?
İlkokul çağlarımızda öğrendiğimiz bilgi bizlere Dünya’nın en yüksek dağının Everest olduğunu söyler. Ancak bu tarif, ölçümün yapıldığı noktaya göre çeşitli hatalar barındırmaktadır. Çünkü Dünya’nın en yüksek dağını Everest olarak ilan eden bu ölçüm, deniz seviyesini başlangıç noktası alarak yapılmıştır.
Deniz seviyesini sıfır noktası kabul ettiğimiz takdirde evet; Everest Dağı Dünya’nın en yüksek dağıdır ve deniz seviyesinden zirvesine kadar tam 8.848 metre yüksekliğe sahiptir. Ancak deniz seviyesini sıfır kabul etmek, bizi her zaman isabetli sonuçlara götürmez. Zira Everest zirvesi, bu yüksekliğine rağmen ne Dünya’nın uzaya en yakın noktası, ne de Dünya’nın merkezine en uzak yükselti. Durumun böyle olması ise tamamen yapılan ölçümün ‘deniz seviyesini’ baz alarak, diğer tüm etkenleri yok saymasından kaynaklanıyor.
Örneğin zirvesinin Dünya’nın merkezine olan uzaklığı baz alındığında en yüksek dağ; Ekvador sınırları içerisinde yer alan ve And Dağları‘nın bir parçası olan Chimborazo‘dur. Chimborazo’nun zirvesinin; Dünya’nın merkezine olan uzaklığı yaklaşık 6.384 Km‘dir. Everest zirvesinin Dünya’nın merkezine olan uzaklığı ise yaklaşık 6.382 Km‘dir. Arada olan 2 kilometre gibi muazzam uzunluk farkı ise yukarıda belirttiğimiz ölçüm yönteminden kaynaklanmaktadır. Burada şöyle bir istatistikten de bahsedelim; eğer baz aldığımız ölçüt ‘Dünya’nın merkezine olan uzaklık’ olsaydı; Everest zirvesi böyle bir sıralamada ilk 20’ye bile giremezdi.
Everest ile Chimborazo arasındaki bu büyük farkın temel sebebi; Dünya’nın tam yuvarlak olmayışıdır. Dünya’nın kendine has ‘geoit‘ adı verilen şekli, gezegenin Ekvator çevresinde şişkin ve kutuplara gidildikçe daha basık olmasını sağlamaktadır. Bu sebeple şişkin olan Ekvator bölgesine yakın yerler, diğer yerlere göre haliyle daha ‘yüksek‘, bir başka deyişle Dünya’nın merkezine daha ‘uzak‘ olmaktadır. Chimborazo da Ekvator çizgisi‘ne oldukça yakındır. Everest ise Chimborazo’ya göre Ekvator çizgisi’nin hayli uzağında kalmaktadır. Yani Chimborazo Dünya’nın şişkin kısmında yer alırken Everest bu avantajdan faydalanamamaktadır. Sonuç olarak Dünya’nın merkezine uzaklık bakımından da iki dağ arasında yaklaşık 2 kilometrelik bir fark oluşmaktadır.
Deniz seviyesinden yükseklik veya Dünya’nın merkezine olan uzaklıktan farklı olarak bir başka ölçütle sıralama yapmak istersek bu sefer de Hawaii‘de bulunan Mauna Kea isimli dağ, Dünya’nın en yüksek dağı olarak kabul edilecektir. Çünkü Mauna Kea’nın tabanı deniz seviyesinin oldukça altındadır. Eğer Dünya’daki dağların yükseklikleri deniz seviyesi değil de taban başlangıç noktaları baz alınarak sıralansaydı bu kez Mauna Kea başı çekiyor olurdu. Çünkü Mauna Kea, okyanus zeminine kadar uzanan taban noktasından hesaplandığında yaklaşık 10.200 metre uzunluğa sahiptir. Aynı ölçüm yönteminde Everest’in yine oldukça geri kaldığını belirtmeliyiz. Zira Everest’in tabanından zirvesine olan uzunluğu 4.650 metre civarındadır. Bu da Mauna Kea’dan yaklaşık 5.550 metre kısa olduğu anlamına gelir ki bir ‘dağ yükseltisi’ için bu fark muazzam boyutlardadır.
Ancak tüm bunlara rağmen Everest’in popülaritesinin hem tırmanış güzergahının zorluğu ve hem de insanı ilgilendiren inanılmaz yükseltisi olduğu su götürmez bir gerçek. Sonuçta tırmanış yapan bir dağcı için bir dağın Dünya’nın merkezine ne kadar uzak olduğu veya ne kadarlık kısmının deniz seviyesinin altında kaldığı değil, tırmanış yapacağı mesafe önemlidir.
Konusu açılmışken belirtmekte fayda var; Everest, Mauna Kea ve Chimborazo arasındaki rekabet devam ededursun, Güneş Sistemi‘nde şu ana kadar bilinen bir yükselti, tüm bu rekabetteki sayıları alt üst edecek cinsten. Zira Mars‘ta tespit edilen Olympus Mons isimli dağ, 22.000 metrelik (22 Km) yüksekliğe sahip.
Kaynak: Independent, Wikipedia, Curiosity
