Jüpiter, Güneş’in Başaramamış İkizi Olabilir Mi?
Jüpiter, Güneş Sistemi‘nde Güneş‘ten sonra gelen en büyük kütleli cisim. Kendisinden sonra gelen bütün gezegenlerin toplam kütlesinin yaklaşık 2.5 (İki Buçuk) katı kütleye sahip, devasa bir gezegen. Gökyüzünde çıplak gözle görülebilen en parlak cisimlerden biri oluşundan dolayı insanlığın antik dönemlerinden bu yana varlığı bilinen dev, adını Roma Mitolojisi‘ndeki “tanrıların kralı”, gökyüzü ve gök gürültüsü tanrısı Jüpiter‘den almıştır. Güneş’e uzaklığı bakımından 5. (Beşinci) gezegen olan Jüpiter, muazzam bir gaz devidir.
Fakat Jüpiter’i özel kılan tek şey bu devasa büyüklüğü değil. Jüpiter aynı zamanda yapısı bakımından da Güneş Sistemi’nin karasal gezegenlerinden ayrılarak, barındırdığı hidrojen ve helyum gazları yönünden Güneş ile benzerlik gösterir. Ancak yapısal benzerliği olsa da Jüpiter, Güneş’in yaptığı gibi nükleer füzyon ile bünyesindeki hidrojeni, helyuma dönüştürebilecek güce erişememiştir.
Bu noktada Güneş’in nasıl ışık ve enerji ürettiğinden de kısaca bahsedelim. Güneş’in çekirdeğinde ışık ve enerji üretmesini, bir başka deyişle Güneş’in bir ‘yıldız’ olmasını sağlayan; yapısında bulunan hidrojen ve helyum elementleri ile yıldızın büyük kütleçekimidir. Güneş’in büyük kütleçekiminden kaynaklanan iç basıncı, çekirdeğinde bulunan hidrojenin nükleer füzyon neticesinde helyuma dönüşmesine olanak vermektedir. Bu reaksiyon da açığa muazzam miktarda ışık ve enerji yaymaktadır.
Bugün bilinen evrendeki yıldız sistemlerinin çoğu ‘ikili‘ yapıdadır. İkili yıldız sistemi kavramından anlamamız gereken şey; bir yıldız sistemi içerisinde yer alan iki ayrı yıldızdır. Hatta yapılan araştırmalar, tüm yıldızların ‘çiftler halinde‘ doğduklarını ortaya koymuştur. Ancak tıpkı bizim sistemimizde olduğu gibi bazı yıldız sistemlerinde yıldızın başlangıçta olan ikizi yok olmuş ya da ortadan kaybolmuştur. Bu konu ile ilgili olarak aşağıda kaynak olarak belirttiğimiz phys.org ve Berkeley Üniversitesi web sayfası’nda yer alan içerikleri inceleyebilirsiniz.
Jüpiter’in, Güneş’in başarısız bir ikizi olduğuna ilişkin düşünce de dayanağını bu ortak noktadan alır. Bu teoriye göre Güneş Sistemi en erken dönemlerinde hızla dönen büyük bir gaz ve toz bulutuydu. Bu devinim sırasında bulutun içinde bulunan parçacıklar çarpışarak birleşmeye başladı ve Güneş, diğerlerinden daha fazla madde toplayarak git gide büyüdü. Aynı esnada Güneş’in ikizi olan cisim de bulut içerisinde kütlesini bir araya getirmekle meşguldü fakat bu konuda Güneş kadar başarılı olamadı ve füzyon reaksiyonunu gerçekleştirebilecek kütleye ulaşamadı.
Bu teorinin tarifine tam olarak uyan cisim, bugün Güneş Sistemi’nde yer alan gaz devi Jüpiter‘den başkası değildir. Bu da akıllara; Jüpiter’in, Güneş’in başarısız bir ikizi olup olmadığı sorusunu getirmektedir. Zira Jüpiter’in kütlesel büyüklüğünün Güneş’e oranla zayıf kalması iç basıncını da etkilemiştir. Böylece Jüpiter’in kütleçekim gücü Güneş’in çok gerisinde kaldığından; bünyesindeki hidrojeni helyuma çevirebilecek nükleer füzyonu başlatabilmesi için gerekli olan çekirdek basıncını da elde edememiştir. Bu da Jüpiter’in ışık ve enerji üretme yeteneğinden yoksun kalmasına yol açmıştır. Tabii belirttiğimiz üzere, bu bir teoridir.
Bununla birlikte Güneş’in ikizi konusundaki bir başka teori de; esasında toz ve gaz bulutu arasında Güneş’in ikizinin oluşmayı başardığı, fakat bir şekilde bugün bilinen Güneş Sistemi’nin dışına savrulduğu üzerine kuruludur. ‘Nemesis‘ adı verilen bu ikiz Güneş’in nerede olduğuna dair bir veri ise tespit edilememiştir. Tabii bu da tıpkı Jüpiter’in Güneş’in ikizi oluşu düşüncesindeki gibi bir teoridir.
Teori olarak varlığını koruyan bu fikirleri Deniz Humması’nda paylaşmanın değerli olduğunu düşünüyoruz. Zira Jüpiter’in ‘başaramamış bir Güneş‘ olabileceği fikri bile uzay meraklısı bizleri ziyadesiyle heyecanlandırmaya yetiyor da artıyor bile. Uzay meraklısı okurlarımızın da ufkunu genişletebilecek bu teorilerin, genç nesillerimiz tarafından ilgi görmesi ve geliştirilmesi dileklerimizle…
Kaynak : Berkeley.edu, Phys.org, ScientificAmerican, Space.com, PopularMechanics, Strip The Cosmos S2 B4.
