Wow! Sinyali (Uzayla İletişim Yazı Dizisi – 2)
Uzayla iletişim yazı dizisinin ilk bölümünde daha önce, uzaya gönderilen ‘Arecibo Mesajı‘ndan bahsetmiştik. Arecibo mesajının dünyadan uzaya gönderilmesine karşılık, yazı dizimizin ikinci bölümünü uzaydan dünyaya geldiği düşünülen bir iletiye; ‘Wow! sinyali‘ne ayırdık.
Wow! Sinyali
Dünya Dışı Akıllı Yaşam Araştırması (SETI) projesinde yer alan Dr. Jerry R. Ehman, 15 Ağustos 1977‘de kendisini çok heyecanlandıran bir sinyal tespit etti. Ehman’ın Ohio Eyalet Üniversitesi’ne ait ‘Big Ear‘ (Büyük Kulak) isimli radyo teleskobunda çalışırken tespit ettiği bu sinyalin özellikleri ne Dünya’daki karasal yayınlarla, ne de Güneş Sistemi içerisinde rastlanabilecek herhangi diğer bir radyo sinyali ile uyuşmamıştır. Bu haliyle yıldızlararası uzaya ait olduğuna kesin gözüyle bakılan sinyal, o dönemde bilim çevrelerinde büyük heyecan uyandırmıştır.
Çalışmasını sürdürdüğü sırada sinyali tespit etmenin heyecanıyla verilerin basılı olduğu bilgisayar çıktısına ‘Wow!‘ yazarak daire içine alan Ehman, o an farkında olmadan sinyalin isim babalığını da yapmıştır ve sinyal; tespit edildiği tarihten bu yana ‘Wow! sinyali‘ olarak tarihteki yerini almıştır. Aşağıdaki resim, Wow! sinyalinin ilk kez tespit edildiği bilgisayar çıktısına aittir. Çıktının orijinali ise halen Ohio Eyaleti Arkeoloji ve Tarih Topluluğu tarafından muhafaza edilmektedir.
Toplamda 72 saniye süren sinyal, sonraları pek çok astronom tarafından yeniden defalarca araştırılmış fakat sinyale tekrar rastlanması mümkün olmamıştır. Yukarıdaki resim, sinyalin bilgisayar çıktısına aittir ve Ehman’ın kırmızı daire içerisine aldığı altı harfin her biri (6EQUJ5), 12’şer saniyelik bütünleri temsil etmektedir. Sinyalin harfler ve rakamlarla sembolleştirilmesi ise yoğunluk derecelerini göstermek içindir. Zaten kağıdın geri kalanında da yine o çalışma esnasında uzaydan toplanan çeşitli sinyal verilerinin dökümleri yer almaktadır.
Burada boşluklar 0 – 1 arası sinyal yoğunluklarını ve 1 – 9 arası rakamlar 1.0 – 9.9 arası sinyal yoğunluklarını ifade ederken, 10 ve üzerindeki yoğunluğa sahip sinyaller, büyük harflerle temsil edilmektedir. 10.0 ve üzerinde de yoğunluğun her birim artışında harf de alfabetik sıraya göre değişmektedir (Örneğin 10 – 11 arası ‘A‘, 12 – 13 arası ‘B‘.. gibi).
Dolayısıyla 6EQUJ5 olarak tespit edilen Wow! sinyalinin, kağıdın geri kalanı dikkate alındığında bile çok farklı olduğu rahatlıkla anlaşılabilmektedir ve kaldı ki ‘U‘ ile temsil edilen 30 – 31 aralığına ulan Wow! sinyali, Big Ear (Büyük Kulak) teleskobu tarafından tespit edilebilmiş en yüksek yoğunluklu sinyaldir. Basit bir karşılaştırma olarak sinyal; uzaydan tespit edilen normal verilerden otuz kat daha güçlüdür.
Sinyalin Kaynağı
Wow! sinyali tekrar tespit yakalanamamıştır ancak sinyalin kaynağına ilişkin veriler mevcuttur. Buna göre sinyal Yay takımyıldızından gelmiştir ancak teleskobun ‘pozitif‘ ve ‘negatif‘ iki antenle güçlendirilmiş olması sonucu kaynağın noktasal tespiti mümkün olamamıştır. Çünkü o dönem teleskoptan gelen verileri işleyen bilgisayar, dökümü yapılan verilerin hangi antenden elde edildiğini gösterecek şekilde programlanmamıştır. Zaten veri çıktısında da tüm veriler + veya – işareti olmadan, tek kaynaktan elde edilmiş gibi yazılmıştır. Ancak bu durum, Wow! gibi çok dikkat çeken bir sinyalin kaynağının tam olarak tespit edilememesine yol açmıştır.
Çünkü sinyalin kaynağına ilişkin olarak iki antenin birinden elde edilen fakat bilgisayar tarafından tek çıktıda gösterilen veriler, sinyali yakalayan antenin hangisi olduğuna göre küçük de olsa farklılıklar içerecektir. Bu farklılık durumu nedeniyle sinyalin hangi antenden yakalandığına göre varsayımlar üzerinden tespit edilen kaynaklar da tek olarak değil, iki farklı nokta olarak belirlenmiştir. Yani kaynak, belirlenen noktaların ikisinden biri, ancak hangisi olduğu net değil.
(İlerleyen süreçte teleskobun bilgisayarı yeniden programlanarak hangi verinin hangi antenden elde edildiğini gösterecek forma getirilmiştir ancak maalesef Wow! sinyalinin tekrarı olmamıştır.)
Tartışmalar
Sinyalin yıldızlararası uzaya ait olduğu noktasında o dönem olduğu gibi bugün de tartışmalar vardır ancak bunların hiçbiri, sinyalin yıldızlararası uzaydan gelmediğini ispat edecek verileri üretememiştir. Geçtiğimiz yıllarda sinyalin farklı şekillerde çözümünü deneyen kişiler tarafından frekans oynamaları yapıldığında bir ‘polis telsizi‘ sesi elde edildiği açıklandı ve bu açıklamayla birlikte sinyalin tespit edildiği dönemde de ortaya atılan; ‘Dünya kaynaklı bir sinyalin, bir gök cismine çarparak yansımış olabileceği’ görüşü yeniden gündeme getirildi.
Ancak olayın ardından ‘polis telsizi’ çözümlemesi yapıldığı söylenen kaydın da asıl kayıt olmadığı ve provokasyon amacıyla yayıldığı ortaya atılmıştır.
Durum henüz netleştirilememiştir ancak ‘polis telsizi’ görüşü, pek çok açıdan tutarsızlıklar barındırmaktadır ve bu nedenle gerçekleşmesi neredeyse imkânsızdır. Her şeyden önce Dünya kaynaklı bir sinyalin gök cisimlerinden yansıyarak yeniden tespit edilmesi, çok düşük bir ihtimaldir. Ayrıca sinyalin tespit edildiği frekansın, telsiz kullanımına yasak frekans olduğunu belirtmekte de fayda vardır.
Sinyal üzerine yapılan yegâne tartışma, Dünya kaynaklı olup olmadığı da değildir. Bir başka görüşe göre de sinyalin bu denli kuvvetli olmasının nedeni, normalde çok zayıfken yıldızlararası titreşimlerle bir şekilde güçlendiği görüşüdür. Fakat bu görüş de yine Wow! sinyalinin düşündüğümüz şekilde uzaydaki suni bir vericiden geldiği düşüncesini çürütebilecek kapasitede değildir. Çünkü SETI projesi kapsamında, Wow! sinyalinden yıllar sonra bile Big Ear teleskobundan çok daha güçlü teleskoplarla sinyalin izi sürülmeye çalışılmış, ancak hiçbir sonuç elde edilememiştir. Zira 1995 – 1996 yılları arasında ‘Very Large Array‘ isimli teleskopla bile sinyalin tekrarı bulunamamıştır. Bu durum da ‘yıldızlararası titreşimler’ görüşünü çürütmektedir. Çünkü kendisinden çok çok daha güçlü teleskopların bile bulamadığı bir sinyalin, hem de 20 sene önceki teknoloji ile Büyük Kulak tarafından tespit edilebilmesi mümkün değildir.
Big Ear Radyo Teleskobu
Son olarak bize bu heyecanı yaşatan Big Ear (Büyük Kulak) radyo teleskobuna ilişkin çok kısa bilgiler vermek istiyoruz. Zira Big Ear, artık aramızda değil.
Yapımına 1956 yılında başlanan Big Ear, 1961’de bitirilmiş ve 1963’te tam kapasite ile hizmet vermeye başlamıştır. Ohio Eyalet Üniversitesi bünyesinde kurulan teleskop, Amerikalı fizikçi John D. Kraus tarafından tasarlanmıştır.
40 yılı aşkın süre içerisinde pek çok önemli gözleme ev sahipliği yapan Big Ear, Dünya Dışı Akıllı Yaşam Araştırması (SETI) projesinde de kilit rol oynamıştır. Ancak 1998‘e gelindiğinde, kurulu bulunduğu arazinin satılmasının ardından ‘golf sahası‘ yapılacağı gerekçesiyle yıkılarak aramızdan ayrılmıştır.
Deniz Humması – Uzayla İletişim Yazı Dizisi
2 – Wow! Sinyali (Mevcut yazı)
Ayrıca Konu İle İlgili Bir Diğer Deniz Humması Yazısı İçin – ‘Voyager Altın Plaklar‘
Kaynak :
Dünya Dışı Akıllı Yaşam Araştırması – Wikipedi
The Big Ear Wow! Signal 30th Anniversary Report – Bigear.org Websitesi
Geri bildirim: Arecibo Mesajı (Uzayla İletişim Yazı Dizisi – 1) – Deniz Humması